Gürbüz GÜRBÜZOĞULLARI gurbuzogullari@trabzonbasket.com ( Yazarın Önceki Yazıları )

EDİTÖR NOTU : Gürbüz GÜRBÜZOĞULLARI, kendi dalı olan "kondisyonerlik" ile ilgili bilgi ve birikimini, basketbol ve diğer amatör branşların istifade edebileceği şekilde bizlerle paylaşacaktır.Sormak istediğiniz kendi dalıyla ilgili her türlü bilgiyi yukarıdaki e-posta adresi vasıtasıyla sorabilirsiniz.

SPORDA PERFORMANS KONTROLÜ

Sübjektif ve bireysel antrenman planlaması, günümüzde halen geçerliliğini korumakta olup, yaklaşık yirmibeş yıldır tıp, biyomekanik ve psikoloji gibi bilim dallarında edinilen yeni bilgilere dayanılarak, objektif karar kriterleri ile tamamlanmaktadır. 

Ancak, disiplinlere özgü bu kriterler henüz disiplinler arası nitelikte değildir. Yüksek performans gerektiren spor dallarında günümüzde ulaşılan düzeyde başarılı olabilmek için, modelleştirilmiş ve hedefe yönelik bir antrenman, sistemli olarak uygulanmalıdır. Bir antrenman sistemi;

·        Sporcuların yetiştirileceği kadroyu,

·        İdeal normları, yani dünya çapında bir performans için hedef kriterlerini içeren modelleri,

·        En uygun sporcuların seçimini,

·        Bu sporcular için orta ve uzun vadeli bir performans programını,

·        Eğitim amaçlı antrenman ve müsabaka yapısını,

·        Rejenerasyona yöntem getirilmesini,

·        Uygun antrenman ve teşhis malzemelerini,

·        Antrenörlerin, sporcuların ve görevlilerin eğitimlerinin sistematik olarak sürdürülmesini ( TSCHIENE ) kapsar.

               Antrenman yapısının stabil düzeni içerisinde çeşitli unsurlar bulunurlar, bunlar:

·        Antrenmanın periyodik sürekliliğe kavuşturulması,

·        Antrenman oranları ( örneğin genel yüklenmenin özel yüklenmeye oranı ),

·        Antrenman yüklenmesi ( örneğin yoğunluk ve kapsam oranı ),

·        Yaş, cinsiyet ve antrenman durumuna bağlı olarak antrenman kapsamındaki değişiklikler,

·        Rejeneratif önlemler.

Antrenmanın yapısı ile ilgili sorunların tümü henüz çözümlenmiş değildir. Gelecekte, özellikle dört alanda özel bilimsel araştırmalar yapılması gerekecektir ( CARL ).

               1. Sporcudaki fonksiyon süreçlerinin nasıl devam ettiği; antrenman biçimleri ve bunların etkileri arasındaki fonksiyonel bağlantıların açıklanması gereklidir. Burada neden – etki bütünlüğünün, yaş, cinsiyet, antrenman durumu ve kalıtsal koşullara olan bağlantısı özellikle göz önünde bulundurulmalıdır.

               2 .  Performans teşhisi düzeltilmelidir. Bu, hem performans durumları, hem              

de performans değişiklikleri için geçerlidir.

               3 .  Kantitatif veya en azından kalitatif bir sistem analizi ile, antrenman sürecini oluşturan unsurların ve yapıların tanımlanması ve önceliklerinin belirlenmesi gereklidir.

               4 .  Sistem analizleri esas alınarak, etkinlikleri kontrol edilebilir nitelikte olmaları gereken antrenman uygulama kuralları belirlenmelidir.

               Yüklenmenin Yapısı

               Performans kontrolünün önemli diğer bir bütünlüğü, yüklenme ve zorlanma bütünlüğüdür. ANTRENMAN YÜKLENMESİ ergonomik açıdan

               bir sporcu tarafından uygulanan antrenman biçimlerinin bütünlüğü

demektir. Bu kavram, belli organ sistemlerinde fonksiyonel, biyokimyasal, morfolojik ve / veya ruhsal bazda uyumsal tepkilere yol açan, tanımlanabilir yüklenme biçimlerinin özetlendiği bir ölçüyü tanımlar. Uyumsal tepkiler, biyolojik ve motor kriterler ile tespit edilebilir ( MARTİN ). Yüklenme, bir organizmanın gelişimi için kesin kontrol ölçüsünü gösterir. Organik uyum, ancak, ilgili organik sisteme halen sahip olduğu performans kapasitesine uygun olarak yüklenilmesi durumunda sağlanabilir. Buna göre, yüklenme ölçüleri daima iki şekilde ayarlanmalıdır:

·        Geliştirilecek olan sistemin mevcut performans veya yorulma durumuna

·        Uygulanan antrenman hedefine göre.

 

Yüklenme, aşağıdaki unsurlar yardımıyla kesin olarak tespit edilebilir:

1.     Antrenman sıklığı

Antrenmanın sıklığı, 4 ile yaklaşık 20 arasında değişebilen haftalık antrenman

ünite sayısını tanımlar.

2.     Yüklenme kapsamı

Yüklenmenin kapsamı, geçilecek parkur ( koşu, sıçramalar, vs. ) ve / veya bir antrenman biçiminin tekrar sayısı ile tanımlanır.

3.     Yüklenme yoğunluğu

Yüklenmenin yoğunluğu, bir egzersizin yapıldığı efor derecesi ( genelde maximal değere göre yüzdelik oran olarak ) yardımı ile tespit edilir. Yüklenme kapsamı ve yoğunluğu, birbirlerine ters orantılı karşılıklı tepkileriyle, birbirlerine direkt olarak bağımlıdır. Yüklenme kapsamı geniş olduğunda yoğunluk azalır ve yoğunluk arttıkça yüklenme kapsamı daralır.

4.     yüklenme süresi

Yüklenmenin süresi, bir egzersiz için tespit edilen zaman kapsamını belirler. Bu şekilde, örneğin devre antrenmanında 30 saniyelik bir yüklenme süresi tespit edilebilir. Yüklenme süresi, belli parkur mesafeleri için zaman ölçüleri belirlenerek, aynı zamanda sürekli antrenman yoğunluk göstergesi görevini yapar.

5.     Dinlenme planı

Dinlenmenin planı, yüklenme ve dinlenme arasındaki ilişkiye bağlıdır. Üç karakteristik ile tespit edilebilir.

·        Zaman aralıklarıyla ( saniye, dakika )

·        Yüklenme – dinlenme zaman orantısıyla

·        Dinlenme derecesiyle ( örneğin belli bir kalp frekansında veya  bir kan laktat değerinde )

Antrenman ünitelerinin sayısı ve yüklenmenin münferit bileşenleri, objektif yüklenme bileşenlerini, yani objektif antrenman uygulamasını gösterir. Antrenman uygulamasının neden olduğu antrenman uyarımı, yüklenme ile özdeştir. Yüklenmenin sübjektif biçimlenme derecesi, burada ortaya çıkar. Antrenman uygulamasının sonucu, iç yüklenmenin belirlediği, bireye özgü uyumsal bir tepkidir. Uyumsal tepki, istenilen biçimde verildiğinde, uygulanan antrenmanın hedefine ( nominal değere ) ulaşılmış sayılır. Bu durum doğal olarak yeni antrenman yüklenmelerini etkilediğinden, yüklenme ve uyum süreçleri arasındaki bir döngüden söz edebiliriz.

Objektif yüklenme ve sübjektif zorlanma arasındaki bağlantıda, performans kontrolü açısından göz önünde bulundurulması gereken bir çok husus vardır:

1.     Yüklenme kontrolü için önemli özelliklerin ( örneğin yüklenme yoğunluğu ve kapsamı ) tasviri ve önem derecelerinin tespiti,

2.      Zorlanma derecesinin bulunması ve analizi,

3.     Bir antrenman biçiminin farklı performans koşullarına etkisi,

4.     Rejenerasyon süreçlerinin kısaltılması,

5.     Bireysel bir antrenman sürecinin gerçekleştirilmesi,

6.     Antrenman ve müsabakaya entegratif yaklaşım,

7.     Bir performansın belli bir süre boyunca kontrol edilmesi.